اینترنت ماهواره ای چیست
اینترنت ماهوارهای پدیدهی جدیدی نیست و همین حالا نیز شرکتهایی وجود دارند که خدمات اینترنت ماهوارهای ارائه
میدهند. بزرگترین ارائهدهندههای اینترنت ماهوارهای درحالحاضر دو شرکت ویاست (ViaSat) و هیوزنت
(HughesNet) هستند.
اما چرا این بار داستان فرق میکند و همهی دنیا با اشتیاق فراوان اخبار پروژهی استارلینک را دنبال میکنند و بیصبرانه
منتظر عرضهی اینترنت ماهوارهای اسپیس ایکس هستند؟
جواب پرسش بالا در تفاوت سیستم منظومهی ماهوارهای استارلینک با دیگر منظومههای ماهوارهای اینترنتی که سایر
شرکتها ارائه میدهند، نهفته است:
- استارلینک قرار است جهانی باشد و ازلحاظ تئوری قابلیت سرویسدهی آن مختص منطقهی جغرافیایی خاصی نخواهد بود.
- استارلینک با توجه به تعداد بیشتر ماهواره، پهنای باند بسیار بیشتری خواهد داشت و درنتیجه به کاربران بسیار بیشتری سرویس خواهد داد.
- ازهمه مهمتر، استارلینک سرعت بسیار بیشتر و تأخیر یا Latency بسیار کمتری نسبت به دیگر اینترنتهای ماهوارهای دارد.
تأخیر پایین و سرویس جهانی
تا پیش از این یکی از مهمترین معایب اینترنت ماهوارهای، تأخیر (Latency) بسیار بالای آن و محدود بودن سرویس به
یک کشور یا قارهی خاص بوده است. دلیل این تأخیر زیاد و محدودیت جغرافیایی این است که شرکتهای ارائهدهندهی
خدمات اینترنت ماهوارهای تا پیش از این ماهوارههای خود را در مدار زمین ثابت یا GEO قرار میدادند. سرعت گردش
ماهوارههایی که در این مدار قرار میگیرند، برابر با سرعت چرخش زمین به دور خود است و درنتیجه ماهواره عملا از
دید ناظر زمینی در یک نقطهی ثابت در آسمان ثابت باقی میماند.
سرعت و ظرفیت بالا
یکی دیگر از معایب اینترنت ماهوارهای تا پیش از این کم بودن تعداد ماهوارههای موجود در مدار بود که باعث میشد
کاربران زیادی مجبور شوند پهنای باند یک ماهواره را با یکدیگر بهاشتراگ بگذارند که درنتیجه سرعت مشترکین اینترنت
ماهوارهای را کاهش میداد.
قسمت اول از فاز نخست استارلینک متشکل از ۱۵۸۴ ماهواره در ۲۴ صفحهی مداری خواهد بود
اسپیس ایکس اما قصد دارد تعداد ماهوارههای بسیار بیشتری برای ارائهی اینترنت به فضا ارسال کند. اگر همهچیز طبق
برنامه پیش برود، اسپیس ایکس با حداقل ۱۰ پرتاب دیگر در سال جاری میلادی، تعداد ماهوارههای فعالش در مدار زمین
را به بیش از هزار میرساند. در پایان فاز اول تعداد ماهوارههای اسپیس ایکس بیشتر از ۴هزار عدد خواهد بود و
درنهایت مجموع تعداد ماهوارهها به تعداد باورنکردنی ۴۰ هزار میرسد.
اینترنت ماهواره ای استارلینک ؛ تاریخچه و فناوریها
اسپیس ایکس برای اولینبار در سال ۲۰۱۸ دو ماهوارهی مخابراتی با نامهای تَن تَن A و تن تن B را برای آزمایش کردن
اینترنت ماهوارهای به مدار پایینی زمین فرستاد. پس از انجام آزمایشهای مختلف، اسپیس ایکس خط تولید ماهوارههای
خودش را در ردموند واشینگتن بهراه انداخت تا اولین محمولهی ۶۰ تایی از ماهوارههای استارلینک را در اواسط سال
۲۰۱۹ با نام v0.9 (بخوانید وی پوینت ناین) یا نسخهی نه دهم را به فضا پرتاب کند.
هر ماهوارهی استارلینک ۲۲۷ کیلوگرم وزن دارد و حداکثر پهنای باند ۲۰ گیگابیتبرثانیه فراهم میکند.
برای اولینبار در تاریخ، شرکتی فضایی درحال تولید ماهواره بهصورت انبوه و در خط تولید کارخانه است.
ماهوارههای استارلینک همچنین اولین ماهوارههایی هستند که از موتورهای یونی کریپتونی برای پیشرانش خود در
مدار استفاده میکنند.
ایلان ماسک
ایلان ماسک پیش از این گفته بود آنتنهای استارلینک بهاندازهی پیتزا هستند؛ اما آنطور که از ویدیوهایی که چند وقت
پیش به بیرون درز پیدا کرد مشخص شد، ظاهراً سایز پیتزای آمریکایی از بقیه دنیا خیلی بزرگتر است.
به گفتهی ایلان ماسک مراحل راهاندازی اینترنت استارلیک از این قرار است :
- آنتن را به برق بزنید
- آنتن را به سمت آسمان بگیرید
این دو مرحله ترتیب خاصی ندارند.
همانطور که گفته شد آنتن مجهز به موتور است و بهصورت خودکار تنها یکبار موقعیت خود را تنظیم میکند و پس
از آن ثابت باقی خواهد ماند.
انتقادها از استارلینک
در مدت کوتاه ارسال ماهوارههای استارلینک به فضا، همهی ناظران مانند کاربرانِ مشتاق اینترنت پرسرعت مشغول
تعریف و تمجید از اسپیس ایکس نبودهاند. در این میان عدهی زیادی ازجمله علاقهمندان به اخترشناسی، اقدام اسپیس
ایکس برای ارسال هزاران ماهواره به مدارهای پایینی زمین را به باد انتقاد گرفتهاند. دغدغهی این افراد از یک سو مشکل
ایجاد زبالههای فضایی و بهوجود آمدن سندروم کسلر (شرایطی مانند فیلم Gravity) و از سوی دیگر آلودهشدن بصری
آسمان شب برای رصدهای نجومی در آینده است.
حرکت قطارمانند ماهوارههای استارلینک برفراز آسمان هلند
دوم اینکه بیشتر اخترشناسی نوین همین حالا هم با استفاده از ماهوارههای مستقر در مدار و تلسکوپهای فضایی
(مانند هابل، چاندرا و تس) انجام میشود؛ که استارلینک روی آنها تأثیری ندارد. سایر تلسکوپهای زمینی هم میتوانند
با دانستن اطلاعات دقیق مداری استارلینک و با استفاده از الگوریتمهای کامپیوتری، تصاویر و رصدهای خود را اصلاح کنند.
با تمام این اوصاف، اسپیس ایکس دوستداران آماتور اخترشناسی و آسمان شب را نیز فراموش نکرده و با تغییراتی در
رنگ و نوع پوشش ماهواره و همچنین مجهز کردن ماهوارههای جدید به ویزور (Visor)، شاخص آلبیدو یا انعکاس
استارلینک را بهشدت کاهش داده است تا همه بتوانیم همچنان از آسمان شب لذت ببریم.
استارلینک برای چه کسانی خواهد بود؟
پیش از این در زومیت در مقالهای جامع بهقلم میلاد میرکانی با عنوان «چرا اسپیس ایکس پروژه استارلینک را توسعه
میدهد؟» به این سؤال بهصورت مفصل پاسخ داده بودیم. آنچه در ادامه میآید توضیح کوتاه و سادهای دربارهی
چرایی و فلسفهی توسعهی استارلینک است. توصیه میشود برای آشنایی بیشتر با زوایای فنی، مقالهی بالا را مطالعه
کنید.
اگرچه اسپیس ایکس هدف استارلینک را فراهم کردن اینترنت پرسرعت و ارزان در سرتاسر دنیا عنوان کرده است، باید
توجه داشت که اینها اهداف نهایی و بلندمدت پروژه است و در کوتاهمدت احتمالاً هیچکدام از آنها محقق نخواهد
شد.
سرعت اینترنت استارلینک از برخی سرویسهای DSL کمتر و هزینهی اشتراک آن حتی از اینترنت گیگابیتی نیز گرانتر
است
اگر نتایج تست سرعت استارلینک که در چند روز گذشته منتشر شده است را دیده باشید، احتمالاً متوجه شدهاید که
سرعت ۱۷ تا ۶۰ مگابیتی آن (و حتی سرعت بالای ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه وعده داده شده در فاز اول عملیاتی) چندان انقلابی
نیست. همین حالا نیز سرعت فیبر نوری و حتی بیشتر سرویسهای DSL در کشورهای پیشرفته از سرعت استارلینک
بیشتر است.
علاوهبر قیمت اشتراک ماهیانه، با توجه به قیمت ۵۰۰ دلاری دیش استارلینک (آنتن آرایهی فازی)، هزینهی اولیهی
راهاندازی استارلینک نیز بسیار گرانتر از دیگر انواع اینترنت پرسرعت است.
با توجه به اینکه سرعت استارلینک با استانداردهای کشورهای پیشرفته متوسط است و ازلحاظ قیمتی هم جزو گرانترین
سرویسهای اینترنت بهشمار میرود، پس اسپیس ایکس استارلینک را برای چه کسانی و چه بازار هدفی درنظر گرفته است؟
بازارهای مالی و کاربرد نظامی
تأخیر اینترنت برای بازارهای مالی بهقدری اهمیت دارد که حاضرند برای کاهش دادن حتی چند میلیثانیهای آن میلیونها
دلار هزینه کنند. برای مثال هایبرنیا و هواوی در سال ۲۰۱۱ برای اینکه زمان ارتباط بین بازارهای مالی لندن و نیویورک را
تنها ۵ میلیثانیه کاهش بدهند، طی پروژهای ۴۰۰ میلیون دلاری، ۳۰۰۰ مایل کابل فیبر نوری از زیر اقیانوس اطلس رد
کردند؛ یعنی ۴۰۰ میلیون دلار هزینه، تنها برای کاهش ۵ میلیثانیهای تأخیر.
بازارهای مالی حاضرند برای کاهش زمان تأخیر ارتباط اینترنتی خود میلیونها دلار هزینه کنند
جالب است بدانید که استارلینک در فاز اول خود از ارتباط بین ماهوارهای لیزری یا Laser Link استفاده نمیکند.
استارلینک برای عملیات نظامی در نقاط دورافتاده نیز ایدهآل است.
بهصورت خلاصه، استارلینک در فاز ابتدایی بیشتر برای رساندن اینترنت به مناطق دورافتاده و سرویس دادن به
مشتریهای خاص تجاری، دولتی و نظامی است؛ نه رقابت با ISP های سنتی.
اما پتانسل همین بازار هدف بهظاهر کوچیک باعث شده است که اسپیس ایکس پیشبینی کند که تا سال ۲۰۲۵ درآمد
استارلینک از مجموع سایر درآمدهای اسپیس ایکس بیشتر شود و برای همین احتمالاً بهصورت یک شرکت مجزا سهامش
را بهصورت عمومی در بازار بورس عرضه کند.
فوربز پیشبینی کرده است که درآمد سالانهی استارلینک تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۱۰ میلیارد دلار برسد و ارزش شرکت
مستقل استارلینک بیشتر از ۳۰ میلیارد دلار باشد. بیدلیل نیست که ایلان ماسک به استارلینک بهعنوان منبع درآمد برای
توسعه موشک استارشیپ و ساخت کلونی روی مریخ نگاه میکند.
مناطق تحت پوشش اینترنت ماهواره ای استارلینک
ایلان ماسک قصد دارد درنهایت تمامی نقاط جهان را تحت پوشش اینترنت ماهوارهای استارلینک قرار دهد؛ در حال
حاضر تنها چند کشور (آمریکا، کانادا، انگلستان، فرانسه، آلمان، هلند، بلژیک، سوئیس، دانمارک، پرتغال، استرالیا و
نیوزلند) و در مناطق خاصی از امکانات این سرویس بهرهمند هستند و امکان پیشسفارش در کشورهای ایتالیا، لهستان،
اسپانیا و شیلی هم وجود دارد.
پوشش جهانی اینترنت ماهوارهای استارلینک، تنها با قرار گرفتن ۱۰ هزار ماهواره در مدار زمین میسر میشود و در حال
حاضر هنوز تعداد ماهوارههایی که در مدار قرار گرفتهاند، کمتر از این مقدار است. تا تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۲۰، تنها ۰٫۰۸
درصد از آمریکاییها به اینترنت استارلینک دسترسی داشتند و در آن زمان پروژه استارلینک هنوز در مرحلهی آزمایشی
قرار داشت و حداکثر سرعت دانلود ۱۰۰ مگابیتبرثانیه و حداکثر سرعت آپلود ۱۰ مگابیتبرثانیه بود.
قیمت اینترنت ماهواره ای استارلینک
اسپیس ایکس در تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰ رسما دعوتنامهی بتای عمومی استارلینک را برای کاربرانی که پیش از این ثبتنام
کرده بودند ارسال کرد تا هزینهی استفاده از اینترنت ماهوارهای استارلینک و قیمت دیش (آنتن آرایه فازی) آن پس از
مدتها گمانهزنی، رسما مشخص شود.
براساس اعلام اسپیس ایکس هزینه ماهانه استفاده از سرویس استارلینک ۱۱۰ دلار است که مالیات و برخی هزینههای
دیگر نیز به آن اضافه میشود. ضمنا مشترکان این سرویس باید هزینهی اولیهی ۵۹۹ دلار را هم برای دریافت ترمینال
گیرنده امواج و مودمی مخصوص پرداخت کنند.
رقبا
استارلینک تنها پروژهی اینترنت ماهوارهایِ در دست توسعه نیست. مهمترین رقبای استارلینک که ازلحاظ نظری
میتوانند سرویس اینترنت قابل مقایسهای ارائه دهند، وان وب (OneWeb) و پروژهی کایپر (Project Kuiper) آمازون
است.
وان وب
وان وب درابتدا قرار بود منظومهای ماهوارهای متشکل از ۶۵۰ ماهوارهی مخابراتی در ارتفاع ۱۲۰۰ کیلومتری از سطح
زمین باشد. با شیوع ویروس کرونا و سقوط بازارهای مالی، سافتبنک، بزرگترین سرمایهگذار وان وب تصمیم گرفت به
سرمایهگذاری خود در این شرکت پایان دهد و درنتیجه وان وب در ماه مارس ۲۰۲۰ اعلام ورشکستگی کرد.
پروژهی کایپر
آمازون در آوریل ۲۰۱۹ اعلام کرد که قصد دارد درجریان پروژهای با نام کایپر (برگرفته از نام یک کمربند سیارکی در لبهی
خارجی منظومهی شمسی) با ارسال هزاران ماهواره به مدارهای پایینی زمین (بین ۵۹۰ تا ۶۳۰ کیلومتری)، دسترسی به
اینترنت پرسرعت را برای میلیونها نفر فراهم کند.
رئیس پروژهی کایپر در آمازون راجیو بادیال است که پیش از این نایبرئیس پروژهی استارلینک در اسپیس ایکس بوده
است. آمازون هنوز هیچ ماهوارهای به مدار زمین ارسال نکرده است، اما انتظار میرود با عملیاتی شدن موشک نیوگلن،
این ماهواره برفراز موشکهای چندبار مصرف شرکت بلو اوریجین (شرکت موشکی جف بزوس) به فضا پرتاب شوند.
علاوه بر دو شرکت یاد شده و اسپیس ایکس، هرازگاهی اخباری از برنامهی شرکتهای دیگر مانند اپل و سامسونگ برای
ایجاد منظومهی ماهوارهای بهگوش میرسد؛